نزدیک 3 هزار سال پیش، کشاورزانی باهوش و نوآور دریافتند که با کندن تونل‌های زیرزمینی می‌توانند جریان آب را به کشت‌زارهایشان افزایش دهند. آن تونل‌ها، که کاریز یا قنات نامیده می‌شوند، با شیب ملایم از دامنه‌ی کوه، یعنی سرچشمه‌ی آب تا دهانه‌ی کاریز در کشتزارها کشیده شده بودند. همین نوآوری بود که آب لازم برای امپراتوری هخامنشیان را فراهم می‌کرد.

فرد پیرس (Fred Pearce) در کتاب برجسته‌ی خود با عنوان نگهبانان بهار (Keepers of the Spring) فناوری قنات را این گونه معرفی کرده است: "یکی از بزرگترین طرح‌های مهندسی که روی کره‌ی زمین انجام شده است و از نظر مهندسی می‌توان آن را با اهرام مصر برابر دانست." آن گونه که فرد در کتاب خود آورده است، این فناوری در سراسر امپراتوری پارس‌ها گسترش یافت و حتی به اسپانیا رسید. هم اکنون نزدیک 40 هزار قنات در ایران امروزی وجود دارد که می‌توانند هشت برابر رود نیل آب فراهم می‌کنند.

امروزه، کارشناسان آب برای فراهم کردن آب مورد نیاز جمعیت رو به افزایش و کشتزارهای تشنه، از طرح‌های بزرگ آب‌رسانی پشتیبانی می‌کنندکه دگرگونی‌هایی ماندگار در طبیعت به وجود می‌آورند؛ با وجودی که می‌دانند چه آسیب‌های زیست‌محیطی و انسانی گسترده‌ای دارند. دریاچه‌ی آرال که زمانی بین ازبکستان و قزاقستان وجود داشت، نمونه‌ی خوبی برای پی‌آمدهای فاجعه‌آمیزی است که این گونه طرح‌ها در پی داشته‌اند؛ رودخانه‌هایی که که به این دریاچه می‌ریختند به سوی کشت‌زارهای پنبه منحرف شدند. در نتیجه، بیش از نیمی از دریاچه از دست رفت و فقط شوره‌زار پهناوری برجای ماند. در کنار آسیب‌های اقتصادی و زیست‌محیطی این دگرگونی، باید دانست که وقتی باد بر این شوره‌زار می‌وزد، مقدار زیادی شوره‌ با خود می‌برد که آسیب زیادی به سلامتی مردم زده‌ است. با وجود این، چین و هندوستان برنامه‌هایی برای منحرف کردن مقدار زیادی از آب رودخانه‌هایی که طول و عرض کشورشان را می‌پیمایند، در دست دارند تا به نیاز جمعیت در حال رشدشان پاسخ دهند.

به نظر فرد پیرس، نویسنده‌ی کتاب نگهبانان بهار، که در 14 سال گذشته از طرح‌های آب‌رسانی در 54 کشور جهان بازدید کرده است، این طرح‌های بزرگ و فناوری‌های امروزی نتوانسته‌اند از دشواری‌ها ما در راه فراهم کردن آب مورد نیاز جمعیت در حال رشد بکاهند. او به این نتیجه رسیده است که ما باید از آب‌شناسان باستانی بیشتر بیاموزیم. آن‌ها از دانش منطقه‌ای بهر‌ه‌مند بودند و طرح‌هایی را اجرا می‌کردند که با منطقه‌ی آن‌ها سازگار بود. آن‌ها توانسته بودند جریان پایداری از آب را با کمترین آسیب به طبیعت فراهم کنند که به تمدن‌های گذشته امکان ‌داده بود بیابان‌هایی مانند آریزونا و صحرای آفریقا را سرسبز کنند.

فرد پیرس یادآور می‌شود که امروزه 2 میلیارد نفر بدون آب تمییز و فاضلاب زندگی می‌کنند و به ما وابسته‌اند تا برای آن‌ها تصمیم درستی بگیریم. او راه حل را در فناوری‌ها نو نمی‌داند، بلکه بر این باور است که باید روش‌های باستانی را بازسازی کنیم و بهبود ببخشیم، از آب بهتر بهره‌برداری کنیم و درک خود را از آب‌شناسی منطقه‌ای افزایش دهیم.

منبع:

Peter de Groot, Keepers of the Spring: Reclaiming Our Water in an Age of Globalization. NewScientist, 19 March 2005

مشخصات کتاب در پایگاه آمازون