زنوفون (گزنوفون) از سرداران به نام یونان بود که همراه شمار زیادی از مزدوران یونانی در سپاه کوروش کوچک وارد شد تا برادرش، ارتخشتر (اردشیر)، را از بین ببرند و کوروش را به جای او بنشانند. با این همه، سپاه کوروش کوچک شکست سختی خورد و یونانی‌ها به ناچار به سوی سرزمین مادری خود فرار کردند. زنفون سرگذشت همراه با دشواری آنان را در کتابی به نام آناباسیس به نگارش درآورده که در ایران به لشکرکشی ده‌هزار تن شناخته می‌شود. او کتاب دیگری نیز به نام اکونومیکوس نوشته و در آن به گوشه‌هایی از آداب و فرهنگ و تمدن ایرانیان اشاره کرده است. از جمله، شرح می‌دهد:

کوروش لیزاندر را به تماشای باغ خود در سارد برد. لیزاندر از دیدن زیبایی درخت‌ها، نظم و دقت فاصله‌های آن‌ها و مستقیم بودن ردیف‌ها و زاویه‌ها و رایحه‌های معطر و گوناگونی که هنگام گردش به مشامش می‌رسید، زبان به تحسین و تمجید گشود. اما زمانی که مهمان از خبرگی و مهارت و دقت باغبان در اندازه‌گیری دم زد، کوروش با غرور جواب داد که همه‌ی اندازه‌گیری‌ها و نقشه‌کشی‌ها کار خود اوست و حتی برخی درخت‌ها را خود او کاشته است.

زنوفون چنین ادامه می‌دهد: لیزاندر که به کوروش می‌نگریست و از زیبایی و عطر لباس‌هایش و جلال و شکوه گردن‌بند و النگو و جواهرهای دیگر او سخن می‌راند، ناگهان خروش برآورد و گفت:"کوروش چه می‌گویی؟ راستی برخی از این درخت‌ها را به دست خودت کاشته‌ای؟" کوروش گفت:"آری چنین است و هرگز در زمان سلامت سر سفره‌ی غذا نمی‌نشینم، مگر آن‌که سخت در کاری جنگی یا کشاورزی کوشیده باشم."

چند نکته‌ی جزیره‌ای

1. واژه‌ی پارادایس(Paradise) که اکنون در زبان‌های اروپایی برای بهشت به کار می‌رود، از واژه‌ی پردیس گرفته شده که از راه کتاب‌های زنوفون به آن زبان‌ها راه یافته است. در زبان عربی نیز به صورت فردوس پذیرفته شده و حتی در قرآن نیز آمده است.

2. اکنون جای این پرسش است که کدام یک از پردیس‌ها (یا پارک‌ها)یی که در شهرهای ایران ساخته شده یا در حال ساخت است، با توصیفی که زنوفون از یک پردیس کهن ایرانی آورده سازگار است؟ این گونه پردیس‌ها را در کدام کشورها می‌توان یافت؟

3. غربی‌ها از داستان فرار یونانی‌های که از ایرانیان شکست خوردند و در راه بازگشت به خاک خود به غارت شهرها و مردمان ‌پرداختند، با عبارت "حماسه‌ی ده‌هزار تن" یاد می‌کنند. اما برخی از ما ایرانی‌ها، افتخارهای دیروز و امروز خود را با تعبیرهای ناروا کوچک و بی‌ارزش نشان می‌دهیم.

منبع:

جان بری، آرتور و همکاران. میراث ایران. ترجمه‌ی احمدبیرشک و همکاران. انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم 1384