ابوالقاسم قربانی (1290-1380ش) استاد آموزش ریاضیات و تاریخ ریاضیات در تهران چشم به جهان گشود. او از برجسته‌ترین نویسندگان کتاب‌های درسی ریاضیات بود. او سال‌ها به عنوان استاد مدرسه‌ی عالی دختران (اکنون، دانشگاه الزهرا) خدمت کرد تا این‌که در سال 1358 از ادامه‌ی کار او در آن دانشگاه جلوگیری شد. کتاب‌های ارزشمند او درباره‌ی تاریخ ریاضیات ایران، مانند  کاشانی‌نامه، بیرونی‌نامه و بوزجانی‌نامه، برنده‌ی جایزه‌ی‌ کتاب سال ایران شد.

زندگی‌نامه
ابوالقاسم قربانی در 1290ش در یکی از محلات جنوب بازار تهران زاده شد. بیشتر اعضای خانواده، به ویژه پدرش، از مریدان طریقه‌ی‌ نعمت‌الهی بودند. ابوالقاسم در شش‌سالگی، تحصیل را در مکتب‌خانه آغاز کرد. از آنجاکه پدرش با تحصیل او مخالف بود، پس از سه سال تحصیل را رها کرد. اما به همت مادربزرگ خود و مساعدت مرحوم هادی‌ حایری، مفتش کل وزارت معارف و فرزند شیخ عبدالله حایری (از مشایخ صوفیه) در سال 1305 ش، پس از شش سال وقفه، برای ادامه‌ی تحصیل به مدرسه‌ی ابتدایی مولوی در خیابان قنات‌‌آباد رفت.
    قربانی از همان روزگار کودکی از خطی خوش برخوردار بود و در ادبیات فارسی بسیار زبده بود. به‌ همین علت تحصیل در مدارس سبک جدید را از کلاس پنجم ابتدایی آغاز کرد. چون او با ریاضیات‌ امروزی آشنایی نداشت و تنها سیاق می‌دانست، در درس ریاضی از همکلاسان خود عقب بود. از این‌ رو شادروان نعمت‌الله جذبی تدریس ریاضیات به ایشان را برعهده گرفت. سرانجام قربانی در 1306ش در شانزده سالگی دوره‌ی ابتدایی را به پایان رساند. 
   قربانی به کمک شادروان حایری تحصیلات‌ متوسطه را در مدرسه سن لویی در یکی از کوچه‌های خیابان لاله‌زار، ادامه داد. او در سال 1312ش با رتبه‌ی‌ اول، تحصیلات خود در مدرسه سن‌لویی را به پایان رساند. بی‌درنگ تدریس حساب سال اول‌ متوسطه به زبان فارسی و هندسه‌ی سال سوم متوسطه به زبان فرانسه را در همان مدرسه به‌ عهده گرفت. او پس از دو ماه، نخست به عنوان معلم موقت همه‌ی درس‌های ریاضی سال‌ ششم متوسطه و پس از یک روز دیگر به عنوان معلم دایم مشغول به کار شد.
    قربانی همزمان با تدریس در سن‌لویی در دانش‌سرای عالی نیز مشغول به تحصیل بود. در آن جا از درس دکتر غلامحسین مصاحب، تقی فاطمی و پروفسور محسن هشترودی بهره‌مند شد. سرانجام از دانش سرای عالی لیسانس ریاضیات دریافت کرد. سپس قربانی در‌ دانش‌سرای مقدماتی به تدریس ریاضیات مشغول شد و سال‌ها این کار را ادامه داد. او در کنار این‌ کار، مدتی نیز در مدرسه‌ی فرانکو پرسان (مدرسه‌ی رازی) دروس ریاضی را به زبان فرانسه‌ درس می‌داد.
    قربانی از 1341 تا 1345 سرپرست دانشجویان ایرانی در سوئیس بود. او در این سال‌ها پژوهش‌های خود درباره‌ی تاریخ ریاضیات را به کمک منابع کتابخانه‌های بزرگ اروپا آغاز کرد. او پس از بازگشت به مدت دوازده سال‌ به عنوان استاد مدرسه‌ی عالی دختران (اکنون، دانشگاه الزهرا) خدمات ارزنده‌ای داشت. از سال 1358 از ادامه کار او در دانشگاه ممانعت شد و در نتیجه ایشان از آن پس تنها به کارهای پژوهشی پرداخت و پژوهش‌های ارزنده‌ی خود را در زمینه‌ی تاریخ ریاضیات با فرصتی بیشتر ادامه داد.
    در سال 1364 ضعف‌ بینایی قربانی که از جوانی به آن دچار بود، ناگاه شدت یافت و موجب شد که استاد در سن چهل‌وهفت سالگی برای‌ ادامه فعالیت علمی، ناچار شود از یاری تنی چند از دوستان،آشنایان و شاگردان خود برای قرائت منابع و مآخذ بهره گیرد. با این همه باز هم از پژوهش‌های دقیق و عالمانه دست نکشید و تا آخرین روزهای زندگی‌ پربارش با همتی ستودنی بدین کار ادامه داد.
    قربانی به هنگام مرگ در آذرماه 1380ش، دو کار سترگ پژوهشی در دست‌ داشت. نخست زندگی‌نامه‌ی منجمان دوره‌ی اسلامی که قرار بود به همان شیوه‌ی اثر مشهور ایشان، زندگی‌نامه‌ی ریاضی‌دانان اسلامی منتشر شود و دیگر پژوهشی درباره‌ی آثاری از ریاضی‌دانان دوره‌ی اسلامی یا کارنامه‌ی ریاضی‌دانان دوره اسلامی. اما با درگذشت استاد کار انتشار هر دو کتاب متوقف ماند.
کتاب‌شناسی
قربانی در زمینه‌ی کتاب‌های درسی و کمک‌درسی ریاضیات، فیزیک، مکانیک، و نجوم، سابقه‌ای‌ درخشان دارد. تاکنون بیش از 50 کتاب درسی و کمک درسی توسط ایشان به چاپ‌ رسیده که اغلب آن‌ها با کمک استاد حسن صفاری بوده است. همچنین ایشان کتابی با عنوان‌ مثلث‌ها را ترجمه کرده‌اند و چند ترجمه دیگر چاپ نشده نیز از ایشان برجای مانده است. در اینجا تنها به کتاب‌هایی که قربانی در زمینه‌ی تاریخ ریاضیات نگاشته‌انه اشاره می‌شود.

1. دو ریاضی‌دان ایرانی و شمه‌ای درباره‌ی عددهای متحاب، انتشارات مدرسه عالی دختران‌ ایران (دانشگاه الزهرای فعلی)، 1347 شمسی، 64 ص. قربانی در این کتاب درباره‌ی احوال و آثار دو ریاضی‌دان بزرگ ایرانی، یعنی کمال‌الدین فارسی و محمد باقر یزدی بحث کرده‌ است.
2. ریاضی‌دانان ایرانی، از خوارزمی تا ابن‌سینا، انتشارات مدرسه عالی دختران ایران،‌ 1350، 763 ص.
3.کاشانی‌نامه، انتشارات دانشگاه تهران، 1350، 367 ص. این کتاب پژوهشی است مفصل و ارزشمند درباره‌ی احوال و آثار ریاضی غیاث‌الدین‌ جمشید کاشانی، ریاضی‌دان مشهور ایرانی. این کتاب در سال 1352 با عنوان تحقیق درجه‌ی اول در رشته علوم و فنون برنده‌ی جایزه کتاب سال شد. این کتاب در سال 1368 با برخی اصلاحات و تغییرات در 220 صفحه (با حروف ریزتر) توسط مرکز نشر دانشگاهی تجدید چاپ شد.
4. نسوی‌نامه، بنیاد فرهنگ ایران،1353، 120 ص. این کتاب درباره‌ی احوال و آثار ریاضی علی‌بن‌احمد نسوی، ریاضی‌دان‌ مشهور ایرانی است. این کتاب در سال 1370 توسط مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی تجدید چاپ شد.
5. بیرونی‌نامه، انتشارات انجمن آثار ملی ایران، 1353، 619 ص. قربانی در این کتاب مفصل، درباره‌ی آثار ریاضی ابوریحان بیرونی، دانشمند پرآوازه‌ی ایرانی به تحقیق‌ پرداخته است. این‌ کتاب نیز برنده‌ی جایزه کتاب سال شد.
6. تحریر استخراج الأوتار، انتشارات انجمن آثار ملی ایران، 1355، 820 ص. این کتاب تحریری است از دو کتاب ابوریحان بیرونی درباره‌ی وترهای دایره. قربانی در این اثر دو کتاب‌ ارزشمند بیرونی را به زبان ریاضی کنونی بازنویسی و منتشر کرده است.
7. فارسی‌نامه، نشر هما، 1363، 551 ص. موضوع این کتاب شرح احوال و آثار کمال‌الدین فارسی، ریاضی‌دان و نورشناس مشهور ایرانی است.
8. زندگی‌نامه‌ی ریاضی‌دانان دوره‌ی اسلامی از سده‌ی سوم تا سده‌ی یازدهم هجری، مرکز نشر دانشگاهی، 365 ص. این کتاب در سال 1375 بار دیگر با برخی افزوده‌ها و اصلاحات منتشر شد.
9. بوزجانی‌نامه (درباره‌ی زندگی و آثار ابوالوفای بوزجای)، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1371، 122 ص. این کتاب در سال 1372جایزه‌ی بهترین کتاب سال را دریافت کرد.
10. تحقیقی در آثار ریاضی ابوریحان بیرونی. مرکز نشر دانشگاهی، 1374، ص480 . این کتاب روایت اصلاح شده دو کتاب قبلی قربانی درباره‌ی‌ بیرونی (بیرونی‌نامه و تحریر استخراج الأوتار) است. البته مطالب افزوده شده این روایت‌ جدید چندان است که می‌توان آن را کتابی تازه درباره‌ی بیرونی به شمار آورد. این کتاب در سال 1375 جایزه‌ی بهترین کتاب سال را به خود اختصاص داد.
قربانی به جز این کتاب‌ها، مقالات متعددی در مجلات آشتی با ریاضیات و آشنایی با ریاضیات، سخن، سخن علمی و فنی، یکان، یغما، راهنمای‌ کتاب و جز آن نوشته‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به سه مقاله زیر اشاره‌ کرد:
1.«خوارزمی و کتاب حساب او»، مجله‌ی آشتی با ریاضیات، دفتر ششم، بهمن‌ماه 1363 (ص 846-566)
2.«بررسی کتاب هندسه‌ی بنوموسی»، مجله‌ی آشنایی با ریاضیات، جلد اول، اسفندماه 1363 (ص 63- 45)
3. «بررسی کتاب جبر و مقابله تألیف ابوعبدالله خوارزمی» مجله‌ی آشنایی‌ با ریاضیات، جلد 32، خردادماه 1368 (ص 44 ی-67)